Pakistan’da bir kasabada yüzeye yakın çıkan doğal gaz, yerel halkın yıllardır geliştirdiği bir yöntemle evlere taşınıyor. Altyapının olmadığı bölgede doğal gaz rafineri yerine barakadan dağıtılmakta, boru hatları yerine torbalarda taşınmaktadır.
Pakistan’ın Hayber Pakhtunkhwa eyaletine bağlı Banda Daoud Shah kasabasında doğal gaz, büyük altyapı ve sondaj çalışmaları ile konvansiyonel yöntemlerle aranırken değil, sahalarda tesadüfen bulundu.
Yoksulluğun yaygın olduğu bölgede halk, kasabalarından çıkan gazı meskenlerinde canı pahasına kullanıyor. İmkansızlıklar nedeniyle yerel halk kendi doğal gaz çıkarma, taşıma ve ölçüm ünitesini geliştirdi.
Altyapının olmadığı bölgede doğal gaz rafineri yerine hangardan dağıtılmakta, boru sınırları yerine torbalarda taşınmaktadır. Ölçü birimi metreküp değildir; naylon poşet.
Kasabanın girişindeki ‘kulübe rafinerisinden’ ellerinde ‘uçan balonlar’ (big bag) ile koşan çocuklar dikkat çekerken, bu devasa silindirik çantalar ilk bakışta çocukların cümbüşü gibi görünse de, aslında insanların akşam yemeklerini pişirmeleri için yakıt.
Yerel halk, “uçan balon” gibi görünen bu kulağa eğlenceli gelen ulaşım yönteminin tehlikelerinin farkında.
Bu nedenle bölgede daha önce çok sayıda ölüm ve yaralanma meydana geldi. Ancak insanlar maliyet ve yoksulluk nedeniyle 5-10 bin Pakistan rupisine (yaklaşık 410-820 TL) mal olan mutfak tüpleri yerine yüzde 70-80 daha ucuz olan ‘uçan balonları’ tercih ediyor.
Banda Daoud Shah kasabasının sakinleri, kendi topraklarından kaynaklandığı için doğal gaz için ödeme yapmıyor.
Arazisinde doğal gaz bulunmayanlar, ihtiyaçlarını kasaba dışında derme çatma bir kulübeden karşılıyor. Kışlada bekleyen çocuklar mahallelinin poşetlerini doğalgazla dolduruyor.
Günlük mutfak ihtiyaç listesindeki nan (ekmek) ve dalçana’ya (nohut) ek olarak, hane reisinden bir torba gaz da ister.
Toprağa gömülü bir hortumla çıkarılan doğal gaz, sızıntıyı önlemek için torbaların ağzına sokulan küçük bir valf vasıtasıyla torbalara doldurulur.
Torbaların diğer ucu uçan balon gibi havalanmaması için yerdeki bir taşa bağlanır.
Bir poşet ortalama 20-25 dakikada doluyor. 2 bin rupi (yaklaşık 165 lira) değerindeki elektrikli pompa, evlerinde ‘torba gazı’ kullanmaya yetiyor. Bu pompa sayesinde meskenlerdeki ocaklarda bulunan torba gazdan yemek pişirmek mümkündür. Bir torba gaz, iki saatlik tüketime eşdeğerdir.
Çoğunlukla çocukların taşıdığı “uçan balonlar” en ufak bir dikkatsizlikte “uçan balonlara” dönüşebiliyor.
Çocukların doğal gazı evlerine poşetlerle taşıması yetmiyormuş gibi, bazı naylon poşetlerde küçük yamalar dikkat çekiyor. Çantalar tek kullanımlık olmadığı için üzerlerindeki yamalara bakıldığında onlarca kez kullanıldıkları anlaşılıyor.
Dünyanın her yerinde mutfak tüplerinde, doğalgaz dolum tesislerinde veya bunları taşıyan tankerlerde. ‘Ateşle yaklaşmayın, Patlayıcı maddeye dikkat edin, Elektronik cihazları kapatın’Bu gibi uyarılar dikkat çekerken, çocukların elindeki ‘torba gazı’nın doldurulması, taşınması ve tüketilmesi sırasındaki aşamalar tamamen ‘organik’.
Torbanın dışına sızarsa gazın içinde kokulu kükürt içeren madde bulunmadığı ve en saf haliyle solunacağı için zehirlenme riski çok yüksektir. Doldurma ve torbalı taşımada patlama manyeto veya kıvılcım gibi görünür. Doğalgazın küçük bir elektrikli pompa ile torba balonlardan ocağa aktarılması işlemi de büyük kazalara açıktır. Bu nedenle Banda Dawud Shahites için iki saatlik yemek pişirme işi bir ‘ölüm meselesi’.
Belde sakinlerinden Hazreti Canan, bölge halkının zor günlerden geçtiğini belirterek; İnsanların ihtiyaç nedeniyle poşetlerde gaz taşıdıklarını ve bunun tehlikesinin farkında olduklarını söyledi.
Canan, devletten kendilerine doğalgaz altyapısı sağlamasını istediğini vurguladı.
Kasaba halkının her gün bu şekilde gaz aldığını belirten Canan, şunları kaydetti: ‘Bu gazı sobaya bağlı pompa ile kullanıyoruz ama çok tehlikeli. Ne de olsa bu çantalar yemek pişirirken ateşin hemen yanında.’dedim.
Canan, çok sayıda kaza yaşandığına dikkat çekti. ‘Doğal gazımız olmasına rağmen güvenle kullanamıyoruz. Bir evde patlama oldu, bir kişi öldü. Bir anne ve kızının yanıkları vardı.’dedi.
Suhana Katak da bu gazın kendilerine sadık yollarla verilmediğinden şikayet ediyor. Erkekler çalıştığı için kadın ve çocukların her gün plastik poşetlerde gaz taşıdıklarını anlatan Katak, bazen çocuklarını da gaz almaya gönderdiğini ancak olası kazalardan da korktuğunu söyledi.
Katak, konutlarında sadakatle doğal gaz kullanmak istediğini vurguladı. Navab Khan ise 1 veya 1,5 saat kullanabilecekleri bu plastik poşetlerdeki gazla sadece çay ve roti (bir çeşit ekmek) yapabildiklerini belirtti.
